ایران سرزمین انسان نخستین

ایران سرزمین انسان نخستین

درك و فهم گذشته ديگر گذشته نيست آينده است.

متاسفانه بيشترين گمانه ها و معرفي تاريخ و هويت كهن ما توسط خارجي ها صورت گرفته و گذشته ي ما را آن طور معرفي كرده اند كه همسو با منافع كشورهاي خود بوده و از طرف ديگر حاصل آن مطالعات، منتج به تاثيرگذاري برتربيت و رويش فكري در جامعه ايران در راستاي اهداف دراز مدت آنها باشد. هرچند كه دفينه هاي كهن و بي بديل مكشوفه را نيز اغلب با خود، به موزه هاي بيرون از ايران بردند.

گرچه تعدادي ازآن پژوهش ها براي تاريخ و فرهنگ ما مفيد و كمك كننده بوده، ولي چون ما تحقيقات و يافته هاي جاي گزين نداشته ايم، قادر به تصفيه آن آْثار نشده ايم و اين خيلي تاسف بار است. جهت مزيد اطلاع روند قسمتي ازمطالعات دولت هاي خارجي در ايران را، در زير تقديم مي كنيم.

((در اوایل سال 1840، بارون روسی و لایارد بریتانیایی در لرستان و خوزستان موفق به ثبت برخی از مکان های باستاني شدند.

کاوش های منظم مکان های باستانی در اواخر قرن نوزدهم آغاز شد. همزمان بررسی هایی به هدف مطالعه تاریخ هنر و معماری کهن پارس انجام شد. معمار و مورخ فرانسوی مارسل دیولافوا Dieulafoy در سفرش به ایران در 1880 - 1881، با برخی از اصحاب نزدیک ناصر الدین شاه ملاقات کرد. در سال 1901، انحصار کاوش های باستان شناسی ایران به فرانسوی ها تحت مدیریت دمورگان اعطا شد. از آن زمان تا سال 1930، باستان شناسان فرانسوی تنها کاوشگران فعال در کشور بودند. کودتا در سال 1921 آغاز مدرنیزاسیون ایران بود. عقدنامه ها و قرار دادهای سیاسی و پیمان های اقتصادی با روس ها، فرانسوی، انگلیسی باطل شد. از جمله فعالیت های اداری جدید در ایران تصویب قانون عتیقیات توسط مجلس در 1928-1929، بود که باعث پایان سلطه فرانسه بر پژوهش باستان شناسی در ایران و تاسیس اداره کل عتیقیات در سال 1930 بود.

کاوش های منظم در پرسپولیس در سال 1931 توسط موسسه شرق شناسی از دانشگاه شیکاگو شروع و تا سال 1939 ادامه یافت. کاوش در ابتدا توسط ارنست هرتسفلد شروع و سپس توسط اشمیت (1934-1939)ادامه یافت. پس از سال 1939، کاوش ها توسط اداره باستان شناسی ایران تحت نظر آندره گدار، مستفوی و علی سامی ادامه یافت. از سال 1968 تا سال 1974، برنامه اکتشاف و مرمت توسط جوزپه و تیلیا از موسسه شرقشناسی ایزومئو توسط ایتالیا پیگیری شد. با وجود فعالیت های مداوم باستان شناسان خارجی، باستان شناسی در ایران هنوز ناشناخته بود و تنها چند کارشناس ایرانی در این زمینه وجود دارد. از این رو، ایرانی ها فعالیت های اندکی در این زمینه داشتند. شایان ذکر است که گروه اول دانشجویان باستان شناسی در ایران در سال 1941 از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. تحقیقات مستقل محققان ایرانی قبل از 1320 - 1934، تنها محدود بود به چند فعالیت از جمله حفاری های انجام شده توسط علی حاکمی در تپه حسنلو در دره سولدوز در غرب آذربایجان و مرمت و حفاری های تخت جمشید در سال 1939 توسط عیسی بهنام و علی سامی.

در قرن 18 و 19 تخت جمشيد مورد توجه باستان شناسان غربي قرار گرفت و رابرت کرپوتر و دیولافوا و به ويژه هرتسفلد در سال 1905 از این مکان بازدید کرد و در سال 1928 آن را کاوش کرد. در سال 1955 علی سامی کاوش آن را ادامه داد. حفاری بعدی بین سال 1961 و 1963 توسط دیوید استروناخ Stronach، مدیر موسسه بریتانیای مطالعات ایران انجام شد.

یکی ازباستان شناشنان ايراني كه مطالعات خوبي در ايران انجام داد، عزت اله نگهبان بود که پس از بازگشت از امريكا به ایران، در گورستان سلطنتی مارلیک در استان گیلان شروع به کاوش کرد و نگهبان موسسه باستان شناسی را در دانشگاه تهران تاسیس کرد.در سال ۱۹۵۷ نگهبان از بریدوود Braidwood دعوت کرد که برای انجام کاوش به ایران بیاید. حضور بریدوود و آغاز پروژه پیش از تاریخ وی در ایران باعث شد که مسیری جدید در بررسی دوره ي پیش از تاریخ ایران ایجاد شود . بریدوود علاوه بر بررسی منطقه کرمانشاه، کاوش های باستان شناسی در تپه نوسنگی سراب، آسیاب وسیابید، در نزدیکی شهر کرمانشاه به عمل آورد. از سال ۱۹۶۰ اداره کل باستان شناسی ایران، که جایگزین اداره عتیقیات قدیم شده بود، تفاهم نامه هایی با دانشگاه ها و مراکز مطالعاتی خارجی امضا کرد. با شروع ریاست فیروز باقرزاده بر این اداره، مجوزهای بسیاری برای کار میدانی باستان شناسی از جمله بررسی و کاوش صادر شد. برخی از این مجوز ها برای پروژه های مشترک بودند از جمله آنها پروژه مشترک چغا میش در خوزستان

از سال 2000 کاوش های مشترک ایرانی و خارجی آغاز شد. پس از انقلاب سازمان میراث فرهنگی، جایگزین سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران شد که هدف آن نظارت و اجرای برنامه بلند مدت تحقیق و حفاظت آثار بود. تحقیقات باستان شناسی نیز تحت نظر پژوهشکده باستان شناسی قرار گرفت.

سازمان میراث فرهنگی در چارچوب جدید پروژهای به اصطلاح مشترک شروع به صدور مجوز خاص برای هیات های خارجی جهت تحقیقات باستان شناسی و حفاری در ایران کرد. اولین مطالعات مشترک توسط فرانسوی ها و ایتالیایی ها در مرودشت فارس و مسجد عتثق اصفهان انجام شد که بررسی ژئوفیزیکی و مرمت بودند. اولین پروژه مشترک کاوش هیات ایران و آلمان بود که به بررسی و کاوش در وشنوه و اریسمان در حوالی کاشان پرداخت. این کار مشترک بزودی با ورود یک تیم ژاپنی در سال 2003 ادامه یافت که شامل حفاری و بررسی در گیلان بود)).

همان طور كه ملاحظه نموديد كشورهاي خارجي در مطالعات باستان شناسي ايران نقش تعيين كننده داشته اند ( توليد اطلاعات خام و دست اول) و در اين راستا جهت دهي و هويت سازي جامعه ي ايران را خواسته يا بعضاً ناخواسته براساس تفسير و تحليل هاي خود رقم زده اند. وقتي چنين گسترده و بدون تعمق در راستاي گزارش هاي محققين غير ايراني عمل مي شود. حاصل آن همان مي شود كه آنها مي خواهند.

1- فردي مانند رومن گیرشمن فرانسوی Ghirshman Roman (1972-1931) درسال 1968 به انجمن آثار ملی ایران در مورد نقوش و سنگ نگاره های ایران چنين نوشته است. (( در طول جستجوهایی که در باره کارهای مربوط به غار های میهن شما انجام یافته ، اعم از آنچه اینجانب در کوه های بختیاری به عمل آوردم و یا آنچه پروفسور کون در بیستون و البرز و بیرجند خراسان معمول داشته و همچنین آنچه توسط دانشمندان امریکایی در افغانستان صورت پذیرفته در هیچ جا نقاشی ها بر بدنه ی کوهستان مشهود نیفتاد )) اين درصورتي است كه امروز ما در ايران اين آثار را در 24 استان هاي ايران گزارش و كشف كرده ايم كه تعداد آنها به بيش از پنجاه هزار مي رسد و قدمت بعضي از آنها چهل هزار سال است.

2- درگزارشات و نوشته هاي اكثر باستان شان غربي اشاره به ورود آريايي ها، حدود چهار هزار سال پيش از روسیه، حوالی دریاچه آرال به ايران شده است. درصورتي كه در مطالعات (كربن سنجي) سنگ نگاره هاي ايران Pictograph (غاريافته لرستان) توسط پرفسورمارسل اُت Perfessor Marcel Ot ، استاد پیش از تاریخ دانشگاه لیژ (بلژیک)، عنوان مي شود كه قدمت آثار چهل هزاراست و خاستگاه انسان اوليه درافريقا نيست، بلكه خاستگاه انسان اوليه درآسيا به ويژه ايران يا به احتمال ضعيف تر شرق افغانستان است.

 در چهل هزار سال پيش اقوام آسيايي به اروپا مهاجرت كرده اند و اروپايي ها ريشه ي آسيايي دارند واو از منظر زبان شناسي نيز به آن مي پردازد و نظريه مهاجرت آريايي ها به ايران را رد مي كند.
3- در بيان گستره و قلمرو قوم ايلام به جنوب غربی فلات ایران و تاريخ آن به حدود ۳۲۰۰ پیش از میلاد اشاره مي شود. در صورتي كه هر دوي آنها جاي ترديد دارد. يكي از نشانه هاي عصر قبل از ايلام و ايلام وجود نماد بزكوهي است كه سفالينه هاي دوره ايلام (شوش) و به ويژه قبل از ايلام ProtoElamite (علايم تصويري) كتيبه هاي خطي مكشوفه در تيمره، خاص و منحصر بفرد است كه در دوره هاي بعد اين علايم استيليزه شده و خطوط ايلام را تشكيل مي دهند.

در پژوهش هاي صورت گرفته ي ما برسنگ نگارهاي ايران، نشان مي دهد كه نماد دوره ي ايلام و قبل آن گستره اي در حد تمام فلات ايران و حتي كشوره هاي : افغانستان، پاكستان، مغولستان، تاجيكستان، قزاقستان، قرقيزستان، ارمنستان، جمهوري آذربايجان، تركيه،مصر، سوريه ، فلسطين، عربستان، يمن را نيز در بر مي گرفته است. نقش بزكوهي حداقل از هزاره هفتم ق.م . نماد و سنبل همه ي نقاط ذكر شده بوده است كه اوج آن در ايران امروزي بوده كه بر سفالينه هاي مكشوفه نيز به فراواني قابل ديدن است. خوشبختانه اين پيوستگي توسط سنگ نگاره هاي مكشوفه در نقاط مختلف ايران و كشورهاي ذكر شده در كتاب هاي منتشرشده ، در دسترس است.

كشف بيش از بيست و يك هزارنقش كه نود در صد آنها بزكوهي(نماد ايران باستان) است وبا قدمتي بعضاً چهل هزارساله كه در ميان آنها كتيبه هاي خطي ايلام Linear ، پروتوايلامي ProtoElamite ( مولاژ آنها در مجموعه فرهنگي تاريخي نياوران است)، نقش هاي زيگورات، نشان از سكونت گاه هاي كهن( قبل از ايلام و ايلام) درگستره ي زياد و زمان طولاني درمركز ايران دارد.

4- كشف نقش هاي پنجه هاي HandPrint ، فنجان نماها CupMark ها با كاركردهاي فراوان: گاه شماري، رخدادنگاري، جهت نمايي ( هزاره ي نهم ق.م)، عصاره گيري گياهان مقدس در مراسم آييني، نگهداشت آب درغارها ( هزاره ي سيزدهم ق.م تا دوره ي تاريخي).

اهلي كردن سگ و اسب (هزاره ي سيزده تا يازده ق.م) . كشف ليزهاي سنگي با كاركردهاي مختلف در نقاط مختلف ايران( حدود هزاره ي هفتم تا دوره ي تاريخي) براي نخستين بار در ايران خيلي از گفته ها و نگاشته هاي قبل را بايد بررسي مجدد كرد. به قول سهراب سپهري، چشم ها را باید شست جور دیگر باید دید.